امسال مراسم حج به معنای واقعی کلمه پر از فاجعه بود. انسان های زیادی، از جمله بیشتر از 200 نفر از هم وطنانمان در این مراسم کشته شدند. هر یک از شما، ممکن است نظر و موضعی موافق یا مخالف درباره حج، عمدی یا غیرعمدی بودن حادثه، یا هر موضوع مرتبط دیگر داشته باشید، اما در حال حاضر باید به یاد داشته باشیم که آنها کشته شدند، انسان بودند، بخشی از آنان هم وطنان خودمان بودند و در نهایت، بازماندگان و شاهدان حوادث و همینطور خانواده های کشته شدگان، ممکن است نیازمند کمک انسانی ما باشند. اکنون و در دل حادثه، و درحالی که هر لحظه به شمار کشته شدگان افزوده می شود و از طرفی حجاج از امروز در حال بازگشت به کشور هستند، زمان همدلی و کمک انسانی است.

در این نوشته برخی از کارها و کمک های روان شناختی که در این روزهای دشوار می توان انجام داد، مطرح می شود و امید است التیام و مرهم کوچکی بر زخم آسیب دیدگان و بازماندگان حادثه و خانواده های کشته شدگان باشد.

1- نیت کمک داشته باشید. شاید به نظر ساده و بدیهی برسد، اما واقعا در ابتدا نیت شما کمک به هم نوعان باشد و نه افزودن بر دردهای آنان. متاسفانه در این ایام سخت، به کرات شاهد ساخت جوک ها و کنایه ها درباره این فاجعه و پخش گسترده آنها در شیکه های اجتماعی هستیم. به نظر کسانی که آن ها را می سازند و کسانی که باز نشرشان می دهند، نیتشان هر چه باشد، کمک نیست.

2- درباره نحوه کمک خود، از پیش بیندیشید و تصمیم بگیرید. یک برنامه واضح، روشن و عینی درباره ارائه کمک بریزید. یکی از بهترین کارها، ملحق شدن به فراخوان های اجتماعی و تلاش های گروهی است.

3- به حرف ها و مویه های بازماندگان و خانواده ها گوش کنید. اگر احیانا در مکه هستید و در اطرافتان کسی هست که عزیزی را از دست داده است، یا در ایران دسترسی به خانواده کشته شدکان دارید، به حرف ها، نگرانی ها و حتی عزاداری ها و گلایه های آنان گوش دهید و با آنان همدلی کنید. دقت کنید که نباید مانع گریه کردن آنها شوید. از جملاتی مانند محکم باش، مرد گریه نمی کند، خدا رو شکر که تو سالمی، اون رفت و راحت شد و مواردی از این قبیل به هیچ وجه - باز هم تاکید می شود به هیچ وجه- استفاده نشود. کار درست می تواند صرفا گوش دادن و یا نهایتا گفتن جملاتی مانند حق داری، شرایط سختی است و آرزوی صبر برای ایشان باشد. اعلام اینکه در کنارت هستم و هر کمکی از دستم بر بیاید انجام خواهم داد نیز بسیار مفید است.

4- خود را به جای فرد مقابل بگذارید. مردم معمولا فکر می کنند که اتفاق های بد فقط برای دیگران رخ می دهد. در حالی که هر کدام از ما واقعا ممکن است تحت تاثیر یا در مرکز یک حادثه بد باشیم. به این فکر کنیم که اگر خودمان دقیقا جای طرف مقابل بودیم، انتظار چه نوع رفتاری را داشتیم.

5- درباره حادثه اطلاعات مفید جمع آوری کنید. اگر در مکه هستید، سعی کنید اطلاعات مفید و قابل اتکا درباره حادثه ، نحوه کمک رسانی و حتی شرایط فعلی خود و افراد دیگر جمع آوری کنید. داشتن اطلاعات مفید ممکن است در لجظات بحرانی بعدی و کمک به بازماندگان و زخمی ها، بسیار کمک کننده باشد.

6- مراقب «اثر تماشاچی» باشید. باز هم اگر در مکه هستید، مراقب باشید که گرفتار «اثر تماشاچی» نشوید. اثر تماشاچی وضعیتی است که ممکن است برخی افراد شاهد یک حادثه یا فاجعه باشند و به هر دلیلی، تمایلی به کمک نداشته باشند. هر چند ممکن است خود را فاقد مهارت های لازم برای ارائه کمک بدانید، اما در هر صورت حداقل می توانید به فردی که مهارت لازم را دارد و در حال کمک است، کمک کنید. اگر در ایران یا در هر جای جهان هم هستید، مراقب باشید که به ناظر بی تفاوت فاجعه تبدیل نشوید.

موارد فوق، خلاصه ای از کمک های روان شناختی است که می توان در این شرایط انجام داد. امیدوارم هر کدام از ما، خود را نه یک فرد مجزا، که عضو ملتی متحد بدانیم که آسیب و فاجعه ای برایش رخ داده است. بیاییم تمام تلاشمان آن باشد که از اندوه و غم هم وطنانمان بکاهیم.